Polikistik Over Sendromu (PCOS) Nedir? Belirtileri nelerdir? Fiyatı nedir?
Polikistik Over Sendromu (PCOS), son yıllarda görülme sıklığı artan, özellikle üreme çağındaki kadınlarda hormonal ve metabolik dengesizliklere yol açan kritik bir sağlık sorunudur. Yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist benzeri folikülün birikmesiyle ortaya çıkan bu hastalık, vücuttaki hormon dengesinin bozulması sonucu gelişir. Bilhassa androjen olarak bilinen erkeklik hormonlarının normalden fazla üretilmesi, yumurtlama düzenini (anovülasyon) ve metabolizmayı olumsuz etkiler. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Opr. Dr. Gülşah Dalgacı, Polikistik Over Sendromu’nun (PCOS) belirtileri, tanısı ve tedavisiyle ilgili merak edilen başlıkları anlattı.
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Ne Anlama Gelir?
Polikistik Over Sendromu (PCOS), kadınların üreme döneminde sıklıkla karşılaşılan ve hayat kalitesini önemli ölçüde düşüren hormonal ve metabolik bozukluklardan biridir. Adını, yumurtalıklarda çok sayıda küçük kist benzeri yapının (folikül) birikmesinden alan bu sendrom, vücuttaki hormon dengesinin bozulmasıyla ortaya çıkar. Özellikle erkeklik hormonu olarak tanımlanan androjenlerin normalden fazla üretilmesi, hem yumurtlama düzenini (anovülasyon ) hem de metabolizmayı olumsuz yönde etkiler ve gebelik şansını azaltır. PCOS yalnızca üreme sağlığını değil, genel sağlık durumunu da etkileyen sistemik bir rahatsızlıktır. Tedavi edilmediğinde kısırlık, insülin direnci, tip 2 diyabet, hipertansiyon, kalp-damar hastalıkları ve psikolojik sorunlar (depresyon, anksiyete) gibi uzun vadeli komplikasyonlara neden olabilir.
PCOS Temel Belirtileri Nelerdir?
Polikistik Over Sendromu, kadınlarda farklı şiddetlerde görülebilen çok sayıda belirtiyle kendini gösterebilir. En sık rastlanan semptomlar arasında adet düzensizlikleri, hamile kalamama, olağan dışı kanama, aşırı tüylenme, sivilce, obezite, depresyon, ses kalınlaşması, saç dökülmesi ve ciltte yağlanma ve lekelenmeler gibi değişiklikler yer alır. Bu belirtiler kişiden kişiye değişebilir. Ancak genel olarak, “adet düzensizlikleri, androjen fazlalığına bağlı bulgular ve yumurtalıklarda çok sayıda kist benzeri yapı (polikistik görünüm)” başlıkları altında incelenebilir:
Adet Düzensizlikleri: En yaygın belirtidir. Yumurtlamanın düzenli olmaması veya hiç olmaması (kısırlık) nedeniyle adet gecikmeleri, seyrekleşme (oligomenore) veya tamamen kesilme (amenore) görülür.
Artmış Androjen (Erkeklik Hormonu) Seviyeleri:
- Aşırı Tüylenme (Hirsutizm): Yüz, göğüs, sırt gibi normalde kadınlarda seyrek olan bölgelerde psikolojik olarak rahatsız edici kalın ve koyu tüylerin çıkması.
- Akne (Sivilce): Şiddetli ve tedaviye dirençli sivilce ve yağlanma sorunları.
- Androjenik Alopesi: Saç dökülmesi ve erkek tipi kellik.
Polikistik Yumurtalık Görünümü: Ultrason muayenesinde yumurtalıklarda inci kolyesi gibi dizilmiş çok sayıda küçük folikülün (kistin) görülmesi.
PCOS teşhisi hangi yöntemlerle yapılır?
Polikistik Over Sendromu (PCOS) karmaşık bir rahatsızlıktır ve tek bir testle kesin tanı konulamaz. Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı, hastanın tıbbi geçmişini inceleyip fiziksel muayene ile semptomları değerlendirdikten sonra tanıya yönelir. Teşhisi desteklemek amacıyla kan şekeri, insülin, kolesterol ve tansiyon ölçümleri yapılabilir. Ayrıca yumurtalıkların durumu hakkında bilgi edinmek için ultrason görüntülemesi de istenebilir. Bir kadında şu kriterlerin bulunması durumunda PCOS tanısı konulur:
Kronik Yumurtlama Bozukluğu: Düzensiz adet görme, şiddetli ve kısa süren ya da adet görememe.
Klinik veya Biyokimyasal Hiperandrojenizm: Aşırı tüylenme, erkek tipi kellik ve akne gibi fiziksel belirtiler ya da kan testlerinde yüksek androjen seviyeleri.
Ultrasonografide Polikistik Yumurtalık Görünümü: Yumurtalıklarda 12 veya daha fazla sayıda 2-9 mm büyüklüğünde folikülün (kist) görülmesi.
PCOS Nasıl Tedavi Edilir ve Yönetilir?
PCOS tedavisi; yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç tedavisi ve gerektiğinde diğer yardımcı yöntemleri kapsar. Tedavi planı, hastanın yaşı, belirtilerin şiddeti ve gebelik isteğine göre değişiklik gösterebilir. En sık görülen endokrin bozukluklardan biri olan PCOS’ta, tedavi yaklaşımı genellikle kadının ileride hamile kalmak isteyip istemediğine göre tasarlanır. Bu süreçte tedaviyi zorlaştıran fazla kilo ve yüksek tansiyon gibi durumların uzman gözetiminde kontrol altına alınması önemlidir.
Adet düzensizliklerinde, yumurtlamayı uyarmak için ilaçlar veya hormon iğneleri kullanılabilir. Uygun takip ve aşılama tedavilerine rağmen gebelik elde edilemezse, tüp bebek yöntemi önerilebilir. Hamilelik düşünmeyen hastalarda ise amaç hormonal dengeyi düzenleyerek adet döngüsünü normale döndürmektir. Bu durumda doğum kontrol hapları, insülin direncini azaltan ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri tedavinin temelini oluşturur. PCOS yönetimi, hastanın ana şikâyetine (adet düzenlemesi, gebelik isteği, kozmetik sorunlar) ve uzun vadeli sağlık risklerine göre planlanır.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri (Temel Tedavi): Diyet ve egzersiz, insülin direncini kırmak ve kilo vermeyi sağlamak için en etkili yöntemdir. Yüzde 5-10'luk bir kilo kaybı bile hormonal dengeyi önemli ölçüde düzeltebilir.
Medikal Tedavi:
- Doğum Kontrol Hapları: Adet döngüsünü düzenlemek, aşırı tüylenme ve sivilceyi kontrol altına almak için tercih edilir.
- İnsülin Duyarlaştırıcı İlaçlar (Metformin): İnsülin direncini tedavi etmek ve metabolik riskleri azaltmak için uygulanır.
Gebelik İsteyen Hastalarda Tedavi: Yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar (klomifen sitrat, letrozol) ve gerektiğinde yardımcı üreme teknikleri (tüp bebek) kullanılabilir.
Polikistik Over Sendromu (PCOS) Konusunda Sıkça Sorulan Sorular
PCOS’tan tamamen kurtulmak mümkün mü?
Kronik bir sendrom olan PCOS, semptomları ve uzun vadeli riskleri tamamen kontrol altına alınabilir ve yönetilebilir. Düzenli takip ve yaşam tarzı değişiklikleri ile sağlıklı bir yaşam sürmek mümkündür.
Fazla kiloları vermek, PCOS üzerinde nasıl bir etki yapar?
PCOS'lu kadınlar için kilo vermek en önemli tedavi adımıdır. Vücut ağırlığının sadece yüzde 5 ila yüzde 10 oranında azaltılması bile insülin direncini, androjen seviyelerini ve adet düzensizliklerini önemli ölçüde düzeltebilir.
Yumurtalıklarımdaki kistler alınmalı mı?
PCOS'ta görülen "kistler" aslında büyüyüp çatlayamayan küçük foliküllerdir. Bunlar cerrahi olarak alınmaz. Sadece çok nadir ve özel durumlarda yumurtalıkların laparoskopik olarak delinmesi (ovaryen drilling) işlemi uygulanabilir.
PCOS Tedavisi Ücretleri Nasıl Belirlenir?
PCOS tedavisi, teşhis ve takibin yanı sıra ilaç tedavisi, yaşam tarzı danışmanlığı ve metabolik testleri (insülin, şeker yüklemesi) içerir. Tedavinin ücretlendirilmesi, takip sıklığına ve uygulanan tedavi yönteminin (ilaç, diyet danışmanlığı vb.) kapsamına göre değişmektedir.
PCOS Tanı ve Tedavi Hizmeti Verdiğimiz İller
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Opr. Dr. Gülşah Dalgacı, Adana merkezli olarak yürüttüğü çalışmaları kapsamında; Mersin, Osmaniye, Hatay, Gaziantep, Kayseri, Şanlıurfa, Konya, Kahramanmaraş ve Niğde illerinden gelen hastalarına Polikistik Over Sendromu (PCOS) ile ilgili tanı ve tedavi hizmeti sunmaktadır.
